Kopiec

Widzisz tam górę na górze,
Jak czerni się uroczyście?
Choć z Tatrów nadciągną burze,
Ona trwać będzie wieczyście.
Ona po wieków głębinie
Święta – Nietknięta – przepłynie
/Edmund Wasilewski "O mogile Kościuszki" 1841 r./

Pod Kopcem Kościuszki - panorama

Kliknij i trzymając naciśnięty klawisz myszki steruj w lewo, w prawo, w górę lub w dół, aby zmienić punkt widzenia. Za pomocą rolki lub klawiszy Shift/Ctrl możesz powiększyć i pomniejszyć widok. Panoramę udostępnił serwis panoramy.zbooy.pl

Kopiec Kościuszki (zdjęcie z 1915 r.),
fot. Komitet Kopca Kościuszki

Kopiec - pomnik Kościuszki

15 października 1817 r. w Szwajcarii zmarł Tadeusz Kościuszko, zaś 23 czerwca następnego roku trumnę z jego ciałem złożono w katedrze na Wawelu. Dwa lata później Senat Wolnego Miasta Krakowa podjął uchwałę o uczczeniu Wodza w wyjątkowy sposób i wzniesieniu kopca na wzgórzu Sikornik. Teren odstąpiły bezpłatnie siostry norbertanki ze Zwierzyńca.

Rozpoczęcie budowy Kopca Kościuszki (pocztówka),
fot. Komitet Kopca Kościuszki

Wznoszenie pomnika rozpoczęło się 16 października 1820 r. W uroczystości założenia podstawy kopca uczestniczyły władze Rzeczypospolitej Krakowskiej, reprezentanci Kapituły Wawelskiej i senatu uniwersyteckiego, a także przedstawiciele wszystkich stanów społecznych. Po mszy przystąpiono do sypania ziemi wokół wysokiego pnia jodły, która stanowiła pion i środek stożka kopca. Osobom, które woziły taczkami ziemię, czas umilała orkiestra grająca patriotyczne melodie.

W pracach budowlanych uczestniczyła ludność Krakowa, a także ochotnicy ze wszystkich zaborów. Do usypania kopca posłużyła ziemia przywieziona m.in. z pól słynnych bitew – pod Racławicami, Maciejowicami i Dubienką. Budowę ukończono 23 października 1823 r. Tego samego dnia powstał Komitet Kopca Kościuszki, który do dziś opiekuje się mogiłą. 16 czerwca 1860 r. na jej szczycie ułożono sprowadzony z Tatr głaz z wykutym napisem „Kościuszce”. 4 lipca 1926 r. w 150-lecie ogłoszenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych delegacja amerykańska, na dowód udziału Kościuszki w walkach o niepodległość USA, złożyła w głowicy kopca ziemię z pól bitewnych.

Sikornik – wzgórze błogosławionej Bronisławy

Droga na Kopiec Kościuszki,
fot. Komitet Kopca Kościuszki

Wzgórze Sikornik, na którym znajduje się Kopiec Kościuszki, nazywane jest również imieniem błogosławionej Bronisławy – krakowskiej norbertanki żyjącej w XIII w., beatyfikowanej przez papieża Grzegorza XVI. Bronisława w wieku 16 lat wstąpiła do zakonu panien norbertanek na Zwierzyńcu. W 1241 r. czasie pierwszego najazdu tatarskiego cudem uszła z życiem, chroniąc się wraz z innymi zakonnicami w pobliskich lasach.

Kult błogosławionej Bronisławy sięga XIV wieku i związany jest właśnie ze wzgórzem Sikornik, gdzie według przekazów historycznych mieszkała i zmarła. Jak mówi legenda, Bronisława wielokrotnie ukazywała się w tym miejscu pośród siedmiu płonących pochodni. W XVIII w. na wzgórzu postawiono kapliczkę ku czci błogosławionej norbertanki. W tym samym czasie do Krakowa przyjechał pewien szlachcic z Litwy. Tajemniczy głos we śnie oznajmił mu bowiem, że na wzgórzu Sikornik znajdzie swoje zbawienie. Zdecydował się zamieszkać w pobliżu kapliczki i prowadzić żywot pustelnika.

Fort „Kościuszko”

W 1846 r. terytorium Wolnego Miasta Kraków zostało włączone do zaboru austriackiego. Nowe władze postanowiły w mieście założyć obóz warowny, którego zadaniem miała być m.in. obrona ziem austriackich przed ewentualnym atakiem ze strony Rosji – w tym celu rozpoczęto budowę kilkudziesięciu obiektów – bastionów, fortów, szańców i rogatek.

Wnętrze kaplicy bł. Bronisławy.
fot. Komitet Kopca Kościuszki

W latach 1850-1956 wokół Kopca Kościuszki powstał fort cytadelowy, przystosowany do samodzielnej obrony. Posiadał on m.in. 60 armat i haubic oraz 6 moździerzy, załoga fortu liczyła ponad 700 żołnierzy. Projektantami budowli byli: Franz Pidoll von Quintenbock, Feliks Księżarski oraz Bernard von Caboga.

W czasie budowy fortyfikacji zburzono kaplicę błogosławionej Bronisławy. Spotkało się to z masowymi protestami mieszkańców Krakowa. Rząd austriacki postanowił więc wybudowac nową kaplicę. Wzniesiono ją w latach 1956-1861 według projektu Księżarskiego.

W okresie międzywojennym fortem administrowało Wojsko Polskie. We wrześniu 1939 r. znajdował się tam dywizjon artylerii przeciwlotniczej. Z kolei w latach 1940-1944 był on we władaniu hiterowców. Okupant planował zniszczenie mogiły i fortów - wycofując się z Krakowa wysadził w powietrze elementy fortyfikacji od strony zachodniej.

Zniszczony Kopiec Kościuszki,
fot. Komitet Kopca Kościuszki

W latach 1945-1956 wyburzono kilka kolejnych elementów fortu. W 1968 r. wojewódzki konserwator zabytków wpisał budowlę na listę zabytków. W latach 70. ubiegłego wieku zespół pod kierownictwem architekta Wiesława Nowakowskiego rozpoczął prace renowacyjne i adaptacyjne pozostałych fragmentów fortu. Zostały one przeznaczone na restaurację, kawiarnię, mieszkania i hotel, który istniał do 2008 r.

Remont Kopca

Kopiec Kościuszki został uszkodzony przez potężne deszcze w lipcu 1997 r. Od tego czasu przez pięć lat trwała walka o uratowanie go przed kompletnym zniszczeniem. Kapitalny remont kosztował blisko 15 milionów złotych. Ponowne otwarcie Kopca Kościuszki odbyło się 10 listopada 2002 r. Wtedy u jego podnóża odsłonięta została tablica pamiątkowa z napisem: Odbudowany jako wiecznotrwały znak niepodległości Polski i solidarności narodów w imię dobra ludzkości.

Kopiec to radio, kopiec to ludzie

Od początku lat 90. ubiegłego wieku fort „Kościuszko” u podnóża Kopca Kościuszki jest siedzibą pierwszego komercyjnego radia w Polsce - RMF FM.

Grażyna Bekier:

Było mnóstwo propozycji, ale kiedyś prezes wybrał się na spacer niedzielny z senatorem Kozłowskim na Kopiec Kościuszki. I tak go urzekło to miejsce, bo je przez kilka lat nie widział, że stwierdził, że to byłaby najpiękniejsza siedziba dla naszego radia.

Tadeusz Sołtys:

Pamiętam, jak schodziłem z tego Kopca aleją Waszyngtona. To był maj, to był długi weekend majowy, a więc już ładna pogoda – słońce fajnie budziło się do życia po dość długiej zimie. I sobie pomyślałem, że to miejsce ma jakąś magię, i że chyba chciałbym tutaj pracować, i że tutaj może się narodzić coś fajnego.

Bogdan Rymanowski:

Było coś fajnego w takim uczuciu, że patrzyło się na Kraków z góry. I to była taka pewna metafora, (…) że tak naprawdę to RMF górował nad Krakowem, że wtedy w Krakowie, na początku lat dziewięćdziesiątych to ludzie RMF byli na ustach wszystkich. I każdy, kto tylko spojrzał na Kopiec Kościuszki, to już nie kojarzył mu się z Kościuszką tylko z RMF-em.

Grzegorz Jasiński:

Kopiec Kościuszki był miejscem popularnym zawsze, ale tak naprawdę w momencie, kiedy tu powstała siedziba radia RMF i kiedy radio RMF stało się radiem popularnym w Polsce, to nabrał tego szczególnego blasku. (…) Ludzie zaczęli tu przyjeżdżać, żeby być w miejscu, gdzie tworzy się to radio.